تحلیل فیلم " Exodus : Gods And Kings "

فیلم "خروج خدایان و پادشاهان" اثر "ریدلی اسکات" روایت تحریف شده ای از "سفر خروج" در کتاب مقدس است. در این فیلم شخصی بنام موسی خدا را به صورت پسر بچه ای می بیند و از طرف او مأمور می شود که قوم بنی اسرائیل را از شر فرعون خلاص کند. ظاهرا پایه این حکایت بر اساس ماجرای حضرت موسی(ع) در کتاب مقدس است ولی شخصیت ترسیم شده برای موسی از نظر رفتار، اعتقاد و باور به پروردگار، شأنیت پیامبری ندارد و با شخصیت واقعی حضرت موسی (ع) که در قرآن کریم معرفی شده دارای فاصله بسیار  است. 
دقت در جزئیات و حتی بعضی از اعتقادات زیربنایی ما را با سه روایت متفاوت از ماجرای حضرت موسی (ع) روبرو می کند: روایت قرآن کریم؛ روایت کتاب مقدس و روایت شخصی و تفسیر به رأی سازنده فیلم.
از جمله، بیان ماجرای کودکی حضرت موسی مطابق سلیقه فیلمساز  صورت پذیرفته است. در قرآن کریم و روایات تفسیری ذکر می شود که پس از تولد حضرت موسی (ع) برای رفع خطر، ایشان را در سبدی قرار می دهند و در آب رها می کنند. آنگاه همسر فرعون او را به فرزندی قبول می کند و در حقیقت جان وی هم محفوظ می ماند. از طرفی با وقوع اتفاقات ناشی از لطف خداوند مادر خود حضرت به عنوان دایه انتخاب می گردد. یعنی موسی (ع) در قصر فرعون و نزد مادر خود بزرگ می شود. کتاب مقدس به جای همسر فرعون دختر او را ذکر کرده و دایه را مادر موسی معرفی می نماید ولی در فیلم بر خلاف آن خواهر موسی است که دایه او می شود.
در قرآن کریم آمده است که حضرت موسی (ع) در مسیر برگشت از مدین به اتفاق خانواده جلوه ای می بیند و  با خداوند سخن می گوید و همانجاست که به عنوان پیامبر الهی برگزیده می شود. سپس مأموریت می یابد که برای هدایت فرعون و مردم و  نجات بنی اسرائیل از ظلم نزد آنها رود اما در "خروج خدایان و پادشاهان" ضمن اینکه دیدار با خداوند به نحو زننده و کفرآمیزی صورت می گیرد،  موسی نه برای هدایت مردم بلکه صرفا برای نجات و هجرت آنها به سرزمین موعود و مادری ایشان مأمور می شود و ظاهرا فیلمساز بر این موضوع تأکید دارد.
قرآن کریم حضرت هارون برادر حضرت موسی (ع) را به عنوان  وزیر و یاور ایشان در رسالت الهی می داند. کتاب مقدس هم این موضوع را بیان می کند هرچند در چگونگی همکاری وی اختلافاتی با قرآن کریم دارد اما اسکات در فیلم خود هیچ نقش مهمی را برای هارون قائل نشده است.
در این اثر از معجزات مشهور حضرت موسی (ع) مانند عصا و ید بیضاء خبری نیست و تنها با استفاده از جلوه های ویژه برخی عذابهای ذکر شده در متون دینی برای تأدیب فرعونیان به نمایش درآمده است. این عذابها از قبیل: خون، قورباغه، ملخ، شپش و غیره به عنوان نشانه ها یا معجزات الهی در قرآن و کتاب مقدس با شباهتها یا اختلافاتی آمده و البته فیلمساز در این زمینه تا حدی به کتاب مقدس وفادار است. واقعه مشهور و قرآنی شکافته شدن دریا که به اذن خدا با زدن عصا به گونه ای مشابه در کتاب مقدس هم ذکر شده در این فیلم توأم با اتفاقات طبیعی جزر و مد و اقدام تحریف آمیز پرتاب شمشیر به سمت دریاست و جلوه شایسته ای از معجزه ندارد.
از جمله موارد قابل ذکر دیگر، اتفاقات پایانی فیلم است که تا حدی با کتاب مقدس همخوانی دارد و البته بعضی از وقایع نیز کاملا برآمده از تخیل نویسنده و کارگردان است. هرچند حکایت دریافت الواح تورات موضوعی مشترک بین قرآن کریم و کتاب مقدس به شمار می رود  و اسکات هم به این موضوع پرداخته ولی چگونگی الواح و دریافت آنها از جمله اختلافات و انحرافات محتوایی موجود در فیلم  است. در همین بخش می بینیم که موسی با آن پسربچه که با جسارت سخیف نقش خدا را ایفا می کند، حتی در هنگام حک کردن مطالب الواح مجادله می نماید و هردو به هم می گویند که مخالف یکدیگرند. چنانکه می دانیم قرآن کریم، خداوند بی بدیل و همتا را با اسماء الحسنی یاد می کند و از طرفی برای پیامبران الهی به عنوان بندگان خالص و برگزیده پروردگار خشوع و خضوع بندگی و کرامت انسانیت قائل است.
این فیلم از نظر تصویر، بازی، ریتم مناسب تدوین، حجم وسیع هنروران و جلوه های ویژه، اثری دیدنی است ولی از نظر محتوا علیرغم شباهت به مضامین کتاب مقدس، در موارد زیادی نسبت به آن منحرف شده و در مقایسه با محتوای قرآن کریم به صورت بنیادی به کفر و هجو گرائیده است.

صداقت کشفی